Σάββατο, 1 Νοεμβρίου 2008
6η Συνεδρία
Προεδρείο: Τσαλικίδης Μανόλης, Γκάμα Λένα
10.30 Οικονομίδης Γρηγόρης, Δρ. Πολ. Μηχανικός και Τζεν Ευτυχία, M.Sc. Μηχανολόγος Μηχανικός
Πάρκο Ενεργειακής Αγωγής (ΠΕΝΑ) του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην Κερατέα.
10.50 Σκαρπέλης Νικόλαος, Αν. Καθηγητής στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
Νέα γνώση για τη γεωλογία, τα μεταλλεύματα και το περιβάλλον της Λαυρεωτικής.
Πρόσφατη έρευνα για τη γεωλογική δομή και τα μεταλλεύματα της Λαυρεωτικής αποκάλυψε την ύπαρξη πετρωμάτων ηλικίας περίπου 250 εκ. ετών, εντυπωσιακούς μετασχηματισμούς πετρωμάτων μέχρι και πριν 8 εκ. έτη, κινήσεις τεμαχών του φλοιού με μεγάλη ταχύτητα για τα συνήθη γεωλογικά δεδομένα, μετακινήσεις χημικών στοιχείων κοντά στην επιφάνεια και δημιουργία νέων ορυκτών μοναδικής επιστημονικής και αισθητικής αξίας.
Τα πετρώματα έχουν «φωνή» και μπορούν να διηγηθούν την ιστορία τους, φθάνει να μπορεί κάποιος να αναδείξει τους ελκυστικούς της τόνους και να την κάνει ευχάριστη για τους σπουδαστές και για τους μη ειδικούς επισκέπτες. Η ιστορία αυτή πολλές φορές εντυπωσιάζει περισσότερο από ορισμένα έργα ανθρώπων.
Ο γεωτουρισμός είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο. Πολλοί άνθρωποι έχουν πάθος με τη γεωλογία, αρκεί κάποιοι να έχουν φροντίσει να δείξουν εκείνα τα εντυπωσιακά σημεία στη φύση που προκαλούν το ενδιαφέρον των ανθρώπων αυτών. Τα πετρώματα και τα μεταλλεύματα της Λαυρεωτικής, αν η ιστορία τους αναδειχθεί και προβληθεί κατάλληλα, μπορούν να αποτελέσουν ένα πόλο έλξης για πλήθος ανθρώπων, που δεν είναι κατ’ ανάγκη συλλέκτες ορυκτών.
Η Λαυρεωτική έχει επιπλέον το μεγάλο πλεονέκτημα να συνδυάζει με τη γεωλογία και αντικείμενα αρχαιολογικού, βιομηχανικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Επομένως δυνητικά είναι σε θέση να φιλοξενήσει δραστηριότητες ελκυστικές για έλληνες και ξένους επισκέπτες. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται συντονισμός δραστηριοτήτων.
Στην παρούσα ανακοίνωση σκοπεύουμε να παρουσιάσουμε αυτά τα νέα δεδομένα για τη γεωλογία της περιοχής και να προτείνουμε τρόπους για την ανάδειξη χώρων ιδιαίτερης γεωλογικής και μεταλλευτικής αξίας.
11.10 Καζάνης Δημήτριος, Δρ. Βιολογίας, Επιμελητής Βοτανικού Μουσείου
Ο ρόλος της Φωτιάς και των Μεταπυρικών Πρακτικών στη διαμόρφωση τοπίων και οικοσυστημάτων στην ΝΑ. Αττική.
11.30 Λέκκας Σπυρίδων, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεωλόγος
Η Επίδραση των ανθρωπογενών παρεμβάσεων στους υδροφόρους ορίζοντες των Μεσογείων Αττικής.
Στην περιοχή των Μεσογείων και γενικότερα στη νοτιοανατολική Αττική αναπτύσσονται δύο υδροφόροι ορίζοντες. Ο ένας, που ονομάζεται καρστικός, σχηματίζεται στα ανθρακικά πετρώματα (μάρμαρα και δολομίτες) της περιοχής, που αποτελούν το υπόβαθρο ολόκληρης σχεδόν της νοτιοανατολικής Αττικής. Επιφανειακά εμφανίζονται στην ορεινή μάζα του Υμηττού, από το Σταυρό Αγίας Παρασκευής έως και τον όρμο της Βουλιαγμένης, την Μερέντα, το Πάνειον όρος και τους ενδιάμεσους λόφους που παρεμβάλλονται μεταξύ αυτών και εκτείνονται μέχρι τον όρμο των Λεγραινών. Η κίνηση του υπόγειου νερού γίνεται μέσα από διευρυμένες ασυνέχειες, καρστικά έγκοιλα και σπήλαια. Η ταχύτητα ροής είναι πολύ μεγάλη συγκρινόμενη με την ταχύτητα άλλης μορφής υδροφόρων οριζόντων. Η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα είναι σχεδόν οριζόντια και βρίσκεται στο επίπεδο της θάλασσας. Η φυσική εκφόρτιση γίνεται μέσω παράκτιων ή υποθαλάσσιων πηγών (Βουλιαγμένης, Λουμπάρδας).
Ο δεύτερος υδροφόρος ορίζοντας σχηματίζεται στους υπερκείμενους των ανθρακικών πετρωμάτων σχηματισμούς, που αποτελούνται από Σχιστολίθους, Νεογενή και Τεταρτογενή ιζήματα. Το νερό κινείται με πολύ μικρότερη ταχύτητα σε σχέση με τον καρστικό υδροφόρο ορίζοντα, μέσα από πόρους και μικρές ασυνέχειες. Η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα δεν παραμένει σταθερή, μεταβάλλεται εποχιακά και τοπικά και ξεκινά από την επιφάνεια του εδάφους έως 20 μέτρα βαθύτερα από αυτήν. Η φυσική εκφόρτιση γίνεται από κοιλαδογενείς πηγές όπως πχ στην περιοχή της Βραώνας στον Ερασίνο ποταμό.
Η τροφοδοσία του καρστικού υδροφόρου ορίζοντα γίνεται από τα νερά των βροχοπτώσεων, που πέφτουν κατευθείαν πάνω στα ανθρακικά πετρώματα με ένα συντελεστή κατείσδυσης της τάξεως 40-50% επί των βροχοπτώσεων.
Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις επηρεάζουν ποσοτικά και ποιοτικά τα νερά του καρστικού υδροφόρου ορίζοντα. Οι πυρκαγιές μειώνουν το συντελεστή κατείσδυσης και αυξάνουν την επιφανειακή απορροή. Οι γεωτρήσεις που διατρυπούν αρχικά τον υπερκείμενο υδροφόρο ορίζοντα και στη συνέχεια συναντούν τον καρστικό στο βάθος, αν δεν έουν κατασκευαστεί σωστά, δηλαδή αν δεν έχουν απομονώσει τον επιφανειακό, τροφοδοτούν τον καρστικό με τα νερά που προέρχονται από τον επιφανειακό, με συνέπεια να εξαντλείται ο επιφανειακός ορίζοντας και ο καρστικός να δέχεται τους ρύπους του επιφανειακού. Οι βόθροι που ανοίγονται πάνω στα ανθρακικά πετρώματα ή τα συναντούν στο βάθος, τροφοδοτούν και ρυπαίνουν τον καρστικό υδροφόρο ορίζοντα με αστικά λύματα ή βιομηχανικά απόβλητα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι μηχανισμοί απορρύπανσης που δεσμεύουν τους ρύπους στον υπερκείμενο υδροφόρο ορίζοντα δεν υπάρχουν στον καρστικό και η διάχυση των ρύπων γίνεται πολύ γρήγορα λόγω της μεγάλης ταχύτητας κίνησης του νερού. υπεραντλήσεις που γίνονται από τις γεωτρήσεις που αντλούν τον καρστικό υδροφόρο ορίζοντα έχουν ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση της υφάλμυρης ζώνης προς το εσωτερικό της ενδοχώρας.
Σε ότι αφορά τον δεύτερο υδροφόρο ορίζοντα, η τροφοδοσία του γίνεται :
α) από τις βροχοπτώσεις που πέφτουν πάνω στην επιφάνεια του εδάφους με ένα συντελεστή κατείσδυσης που κυμαίνεται από 5-15% επί των βροχοπτώσεων
β) από τα επιφανειακά νερά που απορρέουν και συγκεντρώνονται σε ορισμένες θέσεις μορφολογικά χαμηλότερες.
γ) από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που επηρεάζουν άμεσα ποσοτικά και ποιοτικά τον υδροφόρο ορίζοντα.
- Η κάλυψη του φυσικού εδάφους από τις οικοδομικές δραστηριότητες, την οδοποιΐα και το αεροδρόμιο, περιορίζει σε μεγάλο ποσοστό την επιφάνεια διαβροχής, με συνέπεια τη μείωση της κατείσδυσης και την αύξηση της επιφανειακής απορροής.
- Οι δρόμοι και οι οικοδομές, που είναι εγκάρσια προς τη μορφολογική κλίση, εμποδίζουν την επιφανειακή απορροή με συνέπεια το νερό να λιμνάζει μπροστά από τα εμπόδια και έτσι να αυξάνεται η κατείσδυση.
- Η τεχνητή αλλαγή των υδρορεμάτων και ο εγκοιβωτισμός της κοίτης τους, μεταβάλλουν τις τοπικές συνθήκες, μειώνοντας κατά θέσεις την κατείσδυση από τα πρώην συγκεντρωμένα επιφανειακά νερά και αυξάνουν σε άλλες θέσεις την κατείσδυση, εκεί που εκβάλλουν τα τεχνητά υδρορέματα.
- Οι μη στεγανοί βόθροι εμπλουτίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά συγχρόνως και τον ρυπαίνουν
- Οι σκουπιδότοποι, η γεωργική δραστηριότητα (σταυλισμένα ζώα και καλλιέργειες), οι ατμοσφαιρικοί ρύποι που καταλήγουν στο έδαφος, το ξέπλυμα των μεγάλων οδικών αρτηριών και του αεροδρομίου ρυπαίνουν τους υδροφόρους ορίζοντες της περιοχής.
11.50 Κατσαρός Χρήστος, Αναπλ. Καθηγητής, τμ. Βιολογίας, τομ. Βοτανικής, Παν/μίου Αθηνών
Φύκη, άνθρωπος και περιβάλλον στην Νοτιοανατολική Αττική.
Για τους πολλούς τα «φύκια» δεν είναι τίποτα άλλο παρά κάποια μάλλον ανεπιθύμητα φυτά που «λερώνουν» τις θάλασσες και τις παραλίες, πράγμα που δεν αρέσει στους τουρίστες!
Πολύ λίγοι γνωρίζουν λίγα περισσότερα για την ομάδα αυτή, π.χ. ότι τα φύκη (και όχι φύκια) περιλαμβάνουν ένα μεγάλο αριθμό αντιπροσώπων, από πολύ μικρούς που είναι ορατοί μόνο με μικροσκόπιο, μέχρι σημαντικών διαστάσεων, ακόμη και μέχρι 50 μέτρα. Εδώ και αρκετά εκατομμύρια χρόνια βρίσκονται και αναπτύσσονται στις θάλασσες, στις λίμνες, τα ποτάμια και σε κάθε υγρό περιβάλλον, αποτελώντας έτσι αναπόσπαστα στοιχεία σχεδόν όλων των οικοσυστημάτων.
Για την ανάπτυξή τους χρησιμοποιούν ενέργεια από το φως μέσω της φωτοσύνθεσης. Αυτό τα τοποθετεί μεταξύ των πλέον σημαντικών πηγών πρωτογενούς παραγωγής του πλανήτη. Αρκεί να αναφερθεί ότι το 60% του οξυγόνου που χρησιμοποιείται από όλους τους οργανισμούς της γης ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα από τα φύκη κατά τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης.
Ακόμη πολύ λίγοι γνωρίζουν ότι όλοι μας καθημερινά σχεδόν χρησιμοποιούμε προϊόντα που προέρχονται από φύκη, έστω και αν δεν τρώμε «sushi», αλλά απλά χρησιμοποιούμε μια οδοντόκρεμα.
Επίσης λίγοι γνωρίζουν ότι υπάρχουν χώρες που στηρίζουν μεγάλο μέρος της οικονομίας τους στην παραγωγή και εκμετάλλευση των φυκών για την εξαγωγή υλικών, που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική, τη Φαρμακευτική, την παρασκευή καλλυντικών, λιπασμάτων κλπ. Στη σημερινή εποχή υπάρχει μία βιομηχανία αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων γύρω από την παραγωγή και εκμετάλλευση φυκών. Η ετήσια παραγωγή φυκών σε καλλιέργειες υπερβαίνει τους 24.000.000 τόνους στις τέσσερις ανατολικές χώρες όπου κυρίως καλλιεργούνται φύκη. Για παράδειγμα στις Φιλιππίνες, περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι ασχολούνται με την καλλιέργεια, επεξεργασία, εμπορία κλπ. κυρίως ενός και μόνο φύκους. Πρόσφατα γίνονται μελέτες για τη χρήση φυκών ως φίλτρων καθαρισμού των υγρών αποβλήτων βιολογικών καθαρισμών.
Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα σε πολλές περιπτώσεις προκαλεί διατάραξη της ισορροπίας των υδάτινων οικοσυστημάτων, με αποτέλεσμα δυσμενείς καταστάσεις για τους οργανισμούς και φυσικά για τα φύκη, όπως φαινόμενα ευτροφισμού κλπ.
Η έλλειψη γνώσης πραγματικά στο αντικείμενο αυτό είναι σημαντική. Στην μικρή αυτή παρουσίαση θα προσπαθήσω να δώσω μερικά στοιχεία για την αξία και τις πιθανές χρήσεις των φυκών και τις δυνατότητες που αυτά προσφέρουν στην Νοτιοανατολική Αττική, με έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος. Γιατί όλα τα εντυπωσιακά που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν συμβαίνουν στην Ελλάδα.
12.10 Σκαρπέλης Νικόλαος, Αργυράκη Αριάδνη, Γρυπιώτη Αθηνά, Από τον τομέα οικονομικών Γεωλογίας και Γεωχημείας, τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Πανεπιστημίου Αθηνών
Η σκόνη που εισπνέουν οι κάτοικοι του Λαυρείου. Μία ψύχραιμη επιστημονική θεώρηση και μία ρεαλιστική πρόταση.
Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση διεθνώς στη μελέτη της σκόνης που εισπνέουν οι κάτοικοι των πόλεων. Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει μετρήσεις του αριθμού των σωματιδίων και του είδους τους. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται σε περιοχές στις οποίες είχε υπάρξει για μεγάλο χρονικό διάστημα εντατική εκμετάλλευση μεταλλευμάτων και λειτουργία μονάδων επεξεργασίας για την παραγωγή συμπυκνωμάτων ορυκτών καθώς και μεταλλουργικής τους κατεργασίας. Η παρουσία ακάλυπτων σωρών με απορρίμματα των μονάδων αυτών ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας σκόνης από κόκκους ορυκτών που περιέχουν τοξικά στοιχεία. Η επικινδυνότητα της σκόνης στην υγεία των κατοίκων μετά από μακροχρόνια έκθεση είναι δυνατόν να εκτιμηθεί σε αδρές μόνον γραμμές.
Στην περιοχή της πόλης του Λαυρίου έγινε μέτρηση του αριθμού των σωματιδίων με την τεχνική άντλησης αέρα σε 5 θέσεις και επίσης δειγματοληψία και ορυκτολογική και χημική μελέτη των κόκκων που αποτελούν την σκόνη και έχουν μέγεθος <10μm (εισπνεύσιμο υλικό). Τα αποτελέσματα της έρευνας για τις ημέρες μέτρησης έδειξαν ότι τα εισπνεύσιμα σωματίδια, μερικά των οποίων ανήκουν σε ορυκτά που περιέχουν τοξικά στοιχεία, είναι σε αριθμό κάτω από τα επιτρεπτά όρια και προέρχονται κυρίως από τους σωρούς των απορριμμάτων των παλαιών μονάδων υδρομηχανικού εμπλουτισμού του μεταλλεύματος. Αυτό δείχνει ότι η σκόνη στο Λαύριο εμφανίζεται δυνητικά επικίνδυνη για τους κατοίκους. Η ακριβής εκτίμηση του κινδύνου δεν είναι δυνατή προς το παρόν λόγω απουσίας πειραματικών in vivo δεδομένων και έλλειψης σύγχρονων σοβαρών επιδημιολογικών στοιχείων τόσο για την πόλη του Λαυρίου όσο και για περιοχές με παρόμοιο ιστορικό μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας. Εν τούτοις είναι δυνατή η πρόταση ρεαλιστικών μέτρων αποκατάστασης, συμπληρωματικών προς αυτά που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη, για δραστικό περιορισμό της έκθεσης των κατοίκων σε κίνδυνο από την εισπνοή της σκόνης.
12.30 Τσαλιαγκός Πέτρος, Εκπαιδευτικός, Διευθυντής Γ’ Λυκείου Λαυρείου
Οι Μεταμορφώσεις του Λαυρεωτικού τοπίου στη Λογοτεχνία του φανταστικού.
Η λογοτεχνία του φανταστικού ως λογοτεχνικό είδος δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα αν και οι απαρχές της εντοπίζονται σε ελληνικά κείμενα( Λουκιανός κ. α.)
Εντούτοις υπάρχουν αξιόλογοι συγγραφείς και ευάριθμο αναγνωστικό κοινό.
Το τοπίο της Λαυρεωτικής με την ιδιαιτερότητα του δεν ήταν δυνατό να αφήσει ασυγκίνητους αυτούς τους συγγραφείς που το αντιμετωπίζουν όχι απλά σαν σκηνικό δράσης αλλά σαν συστατικό στοιχείο της πλοκής των έργων τους. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις το τοπίο διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η ανακοίνωση διερευνά τους τρόπους πρόσληψης του Λαυρεωτικού τοπίου και την αξιοποίηση του στα πλαίσια της λογοτεχνίας του φανταστικού , εστιάζοντας στους συγγραφείς Γιάννη Βατζιά και Παύλο Κομνηνό.
Ο Γιάννης Βατζιάς διαθέτει πλούσιο συγγραφικό έργο και έχει αποτιμηθεί από την ελληνική κριτική, αντίθετα το έργο του Παύλου Κομνηνού είναι ανέκδοτο στο μεγαλύτερο μέρος του και παρουσιάζεται για πρώτη φορά.
7η Συνεδρία
Προεδρείο: Γκινοσάτης Παναγιώτης, Νικολάου Δημήτριος
17.00 Χαρίτος Εμμανουήλ, Δάσκαλος – Θεολόγος και Μυτιληναίος Ευάγγελος, Φοιτητής
Πολιτική δράση και συμπεριφορά στην Ανάβυσσο Αττικής κατά τον 20ο αιώνα.
Παράθεση των εκλογικών αποτελεσμάτων (Εθνικές Εκλογές, Ευρωεκλογές μετά το 1984, Δημοψηφίσματα, Κοινοτικές και μετά το 1994 και Νομαρχιακές εκλογές) από την ίδρυση της Κοινότητας Αναβύσσου το 1929 σε συνάρτηση με τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές ιδιαιτερότητες της κάθε εποχής και της κάθε εκλογικής αναμέτρησης μέχρι και τις Εθνικές εκλογές του 2000. Το προσφυγικό στοιχείο και τα χαρακτηριστικά του, οι κυριαρχούσες αντιλήψεις, τα δεδομένα στη Λαυρεωτική είναι παράμετροι που γίνεται ιδιαίτερη αναφορά. Αναφορά επίσης στην περίπτωση της Ιωάννας Λεμπέση, της μοναδικής περίπτωσης Δημότη Αναβύσσου που μετείχε σε ψηφοδέλτιο Κοινοβουλευτικού κόμματος στο λεγόμενο “Υπόλοιπο Αττικής”, με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά στιν Εθνικές εκλογές του 1964.
17.20 Γιαννακοδήμου Άννα-Μαρία, Ιστορικός – Μουσικός, Καθηγήτρια μέσης εκπαίδευσης
Το Κρητικό στοιχείο στη ΝΑ. Αττική: σύλλογοι, δραστηριότητες, μουσική, παράδοση.
Η σύσταση και λειτουργία συλλόγων Κρητών στην Ν.Α. Αττική αποτελεί μέρος μιας κοινωνικής κινητικότητας και πολιτικής του κρητικού στοιχείου σε ομόκεντρη και διευρυμένη μορφή (Κρήτη-Ελλάδα-Ομογένεια), σε τοπικά και υπερ-τοπικά πλαίσια. Αποτελεί επίσης μέσο έκφρασης μιας πολιτισμικής ταυτότητας ή ετερότητας, στο βαθμό που αυτή εντάσσεται σε κοινωνικές ομάδες της ίδιας εθνικότητας.
Η συσπείρωση των Κρητών σε συλλόγους, ιδιαίτερα εκτός Κρήτης, παράλληλα με την έκφραση της διαφορετικότητας, ενισχύει και την κοινωνική συνοχή μέσω της από κοινού προσπάθειας για τη συνέχιση της παραδοσιακής μουσικής, του χορού, της μαντινάδας. Σε αυτή τη διαδικασία το κρητικό στοιχείο διατηρεί πάντα την αγάπη για την Κρήτη, είτε εντάσσεται, είτε προσαρμόζεται ως ένα βαθμό στον εκάστοτε τόπο διαμονής. Οι σύλλογοι, δρώντας σαν ένα κρητικό «χωριό» για όλους, αγκαλιάζουν αυτή την ανάγκη των μελών τους για πολιτισμική έκφραση και ταύτιση με το σύνολο, μέσω της άμεσης επαφής με τους φορείς της (μουσικούς, τραγουδιστές, χορευτές, μαντιναδολόγους) και των κριτηρίων επιλογής τους για την πλαισίωση εκδηλώσεων.
Η μελέτη της περίπτωσης του Κώστα Μουντάκη, ενός από αυτούς τους φορείς με πολύπλευρη προσφορά σε συλλόγους Κρητών εντός και εκτός συνόρων, παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την σχέση συλλόγων με τους καλλιτέχνες. Ακολουθώντας την πορεία ενός καλλιτέχνη μέσα από δισκογραφία, ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, διακρίνονται πολιτισμικές τάσεις των Κρητών ως «εσωτερικοί» μετανάστες, από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο.
Στην περιοχή της Ν. Α. Αττικής ειδικότερα, οι ομοιότητες, διαφορές, μηχανισμοί διατήρησης και διάδοσης της κρητικής μουσικοχορευτικής παράδοσης των συλλόγων Κρητών σε σχέση με αντίστοιχους συλλόγους στην Κρήτη, την Ελλάδα και σε κοινότητες της ελληνικής ομογένειας, οδηγούν σε κάποια συμπεράσματα και θέτουν ζητήματα όπως π.χ. κατά πόσον και με ποιους τρόπους οι σύλλογοι συμβάλλουν ιστορικά στη διατήρηση της μουσικής-χορευτικής παράδοσης και ποιοι οι στόχοι και οι προοπτικές για το μέλλον και τις νεότερες γενεές Κρητών.
17.40 Πιερράκος Ανδρέας, Πολιτικός Μηχανικός
Η τουριστική κατοικία ως προοπτική τουριστικής ανάπτυξης στην ΝΑ. Αττική.
18.00 Μαρκουλή Αθανασία, Φιλόλογος, Υπ. Δρ. Ε.Μ.Π.
Πλάκα – Ομβριόκαστρο Κερατέας : συνοπτική παρουσίαση της Μεταλλευτικής δραστηριότητας από το Β’ μισό του 19ου αιώνα και μετά.
Η περιοχή της Πλάκας εκτείνεται βόρεια της Λαυρεωτικής 6 περίπου χλμ από το λιμάνι του Λαυρίου. Η μεγαλύτερη μεταλλοφορία της εντοπιζόταν κάτω από τα βουνά της Πλάκας (στα διάφορα σχέδια συναντάμε τον όρο: monts de Plaka).
Είναι γνωστό ότι η Πλάκα είναι το ένα από τα δύο μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα της Λαυρεωτικής (το άλλο είναι η Καμάριζα). Κρίθηκε σκόπιμο να παρουσιαστεί η μεταλλευτική εικόνα της συγκεκριμένης περιοχής με ιδιαίτερη έμφαση σε καίρια σημεία όπως για παράδειγμα: οι Σκλίβες, τα Βίλλια, η Διψέλιζα, το Δογάνι.
H Πλάκα σήμερα κατά το μεγαλύτερο μέρος της βρίσκεται στα διοικητικά όρια του δήμου Κερατέας, όπως και η ευρύτερη περιοχή του Οβριοκάστρου. Πρόκειται για μια περιοχή μεγάλης ιστορικής σημασίας, που εδώ και αρκετά χρόνια ήταν σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Η ομιλία του ζεύγους Κακαβογιάννη στην Η΄ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιοανατολικής Αττικής και το βιβλίο που εξέδωσε ο δήμος Κερατέας μαζί με τη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, έφεραν στο φως στοιχεία που καταδεικνύουν τη σπουδαιότητα του χώρου ειδομένη από την πλευρά της αρχαιολογίας.
Στην συγκεκριμένη ομιλία θα γίνει προσπάθεια, μέσα από χάρτες και σχέδια της ΓΕΜΛ, να αναδειχθεί και η μεταλλευτική αξία του χώρου αυτού, ενισχύοντας την άποψη ότι το Οβριόκαστρο και η περιοχή που το περιβάλλει έχει μεγάλη ιστορική αξία την οποία όλοι πρέπει να σεβαστούμε και να βοηθήσουμε στην ανάδειξή της.
18.20 Κεκριπούλου Μαρία, Διδάκτωρ Ιστορίας
Το διεθνές σύστημα στην επίλυση του Λαυρεωτικού ζητήματος.
Ο ρόλος των δρώντων παραγόντων.
Το Διεθνές Σύστημα που προέκυψε από το Συνέδριο της Βιέννης με στόχο την ειρηνική διευθέτηση των ηγεμονικών ανταγωνισμών μέσω της διπλωματικής οδού και της διατήρησης των ευμετάβλητων συμμαχιών μέχρι το τέλος του 19ου αι., λειτούργησε καταλυτικά. Η διπλωματία των διασκέψεων δημιούργησε προϋποθέσεις ωφέλιμης συνεννόησης αλλά και διαχειρίστηκε κρίσεις που προκλήθηκαν από ανερχόμενες δυνάμεις είτε σε ζητήματα εδαφικά είτε σε ζητήματα διατήρησης ισορροπίας.
Όταν το 1867 δημοσιευόταν το Βασιλικό Διάταγμα βάσει του οποίου θα ξεκινούσε την οικονομική της δραστηριότητα μια Γαλλοϊταλική εταιρεία εκμεταλλευόμενη το υπέδαφος στην περιοχή του Λαυρίου, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τις εξελίξεις και τις προεκτάσεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Το απαγορευτικό έγγραφο του Νομάρχη Αττικοβοιωτίας και του υπουργού Οικονομικών προς την εταιρεία να μην επεκτείνει την εκμετάλλευσή της στις σκωρίες και στις εκβολάδες διατάραξαν τις σχέσεις ελληνικής κυβέρνησης και της εταιρείας.
Ο Serpieri, διευθυντής της εταιρείας, ζήτησε τότε τη μεσολάβηση των φυσικών προστατών του, των πρεσβευτών της Γαλλίας και της Ιταλίας. Η παρατεταμένη κρίση και η δυσκολία εξεύρεσης λύσης στο ζήτημα με κορύφωση την ψήφιση του Εκβολαδικού Νομοσχεδίου προκάλεσε πολιτική αστάθεια στο ελληνικό κράτος, αλλά και περιορισμό στη δραστηριότητα της εταιρείας. Και οι δύο πλευρές ήταν σε δεινή θέση. Η αδιαλλαξία των ελληνικών κυβερνήσεων η οποία εν πολλοίς ενισχυόταν και από τη στάση του εκλογικού σώματος καθιστούσε το χάσμα μεταξύ των δύο μερών διευρυνόμενο και αγεφύρωτο. Από την άλλη μεριά ήταν αναγκαίο η εταιρεία να συνεχίσει τη δραστηριότητά της στους προηγούμενους της απαγόρευσης ρυθμούς.
Οι επαφές της Αγγλίας και της Ιταλίας είτε σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών είτε σε επίπεδο πρέσβεων στην Αθήνα έχουν έναν κοινό άξονα συνεννόησης: την πρόταση διαιτησίας. Οι πρώτες επαφές έγιναν και τελικά η κυβέρνηση Κουμουνδούρου ενέδωσε, αφού ο σχεδιασμός και η συγκρότηση διεθνούς μεσολαβητικής επιτροπής εξυπηρετούσε τα σχέδια του Έλληνα πρωθυπουργού να κερδίσει πολύτιμο χρόνο.
Πράγματι, προτείνεται διαιτησία από μια πενταμελή διεθνή επιτροπή υπό την προεδρία του Andrassy, την οποία θα αποτελούν η Αυστρία, η Αγγλία, η Γαλλία, η Ρωσία και η Ιταλία. Συναινετικά εκφράστηκε ο βασιλεύς Γεώργιος ανεπίσημα, όταν ενημερώθηκε για την ανάμειξη της Αυστρίας, όπως φαίνεται από τα διπλωματικά έγγραφα της συγκεκριμένης χώρας. Κι ενώ αρχίζει μια έντονη διπλωματική κινητικότητα σε αναφορές και διατύπωση επισήμων προτάσεων από υπουργούς και πρέσβεις των υπό ανάμειξη χωρών, η ανάδειξη καινούργιου κυβερνητικού σχήματος υπό τον Ζαϊμη παγώνει την προοπτική αυτή. Ο Θ. Ζαϊμης με επιστολή του απορρίπτει την πρόταση διαιτησίας ισχυριζόμενος ότι, εάν η εταιρεία έχει απαιτήσεις, μπορεί να προσφύγει στα εγχώρια δικαστήρια.
Έναν χρόνο μετά και ενώ έχει αλλάξει η πολιτική φρουρά στην Ελλάδα (μετά την παραίτηση Ζαϊμη αναλαμβάνει η συγκυβέρνηση Βούλγαρη-Κουμουνδούρου, για να δώσει με τη σειρά της τη θέση στον Ε. Δεληγεώργη) η κατάσταση παραμένει ανεπίλυτη και δυσχερής. Η πρόταση διαιτησίας, η οποία είχε απορριφθεί, φαίνεται μονόδρομος για τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις. Ένας δεύτερος γύρος επαφών αρχίζει από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Ιταλίας οι οποίες επωφελούνται από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Ε. Δεληγεώργης. Και πάλι αναδεικνύεται η Αυστρία ως η πιο κατάλληλη χώρα ειδικά τώρα που υπουργός Εξωτερικών είναι ο κόμης Andrassy. Προτείνεται η συγκρότηση μιας διαιτητικής αρχής η οποία θα αποτελείται από τέσσερεις δυνάμεις και αποφασίζονται οι όροι βάσει των οποίων θα αρχίσει η διαδικασία. Ο Ε. Δεληγεώργης δεσμεύεται με note verbale και όχι εγγράφως. Ενώ ασκούνται πιέσεις από τη Γαλλία και την Ιταλία, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος υπαναχωρεί αντιπροτείνοντας στη θέση της διαιτητικής αρχής τη συγκρότηση διαιτητικού δικαστηρίου. Ένας νέος κύκλος επαφών θα αρχίσει μόνον που ο κόμης Andrassy απαιτεί την έγγραφη δέσμευση του Ε. Δεληγεώργη. Οι παλινωδίες του Έλληνα πρωθυπουργού και οι πολιτικού του χειρισμοί, μέχρι να διατυπωθούν σε οριστικές προτάσεις και να γίνουν αποδεκτές από όλα τα μέρη, έχουν προσφέρει ένα πλεονέκτημα στην ελληνική πλευρά: να κερδίσει πολύτιμο χρόνο μέχρι την οριστική διευθέτηση του Λαυρεωτικού Ζητήματος με την εξαγορά της εταιρείας από όμιλο Ελλήνων κεφαλαιούχων με επικεφαλής τον Α. Συγγρό.
Στην περίπτωση του Λαυρεωτικού Ζητήματος αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ακολουθήθηκε μία καινούργια πρακτική, αυτή της διπλωματικής παρέμβασης, της παραπομπής σε διαιτητικό δικαστήριο. Ήδη είχε σημειωθεί με επιτυχία η μεσολάβηση της Αυστρίας, υπό τον Andrassy, στη σύγκρουση συμφερόντων Αγγλίας και Αμερικής με απειλή πολέμου εξαιτίας του καταδρομικού Αλαμπάμα, υπόθεση που παραπέμφθηκε σε διαιτητικό δικαστήριο. Η μεσολάβηση της Αυστρίας υπήρξε επιτυχής και έτσι δημιουργήθηκε το προηγούμενο επίλυσης ζητημάτων σε διαιτητικό δικαστήριο.
Η αναγωγή του Λαυρεωτικού Ζητήματος σε μία ανάλογη μεσολάβηση, ανεξάρτητα αν δεν ολοκληρώθηκε, επιβεβαιώνει ότι εγκαινιάζονται καινούργιες πρακτικές και μέθοδοι επίλυσης ζητημάτων που αφορούν πολιτικά και οικονομικά ζητήματα. Και το Λαυρεωτικό ζήτημα, όπως εξελίχθηκε στην πορεία, μετήλθε όλων των σταδίων: οικονομικό, νομικό, διπλωματικό, πολιτικό.
18.40 Κονοφάγος Ηλίας, Δρ. Χημικός Μηχανικός του Ομ. Ελβετικού Πολυτεχνείου και Δερμάτης Γεώργιος, Δρ. Ιστορικός του Πανεπιστημίου της Louven–la Neuve
Η παραγωγή καθαρού μεταλλικού αργύρου στο Λαύρειο στην αρχαία και νεότερη εποχή.
Είναι γνωστό ότι η πρώτη παραγωγή αργυρούχου μολύβδου και εξ αυτού καθαρού μεταλλικού αργύρου στο Λαύρειο άρχισε πιθανότατα πριν απ’ το 1500 π.Χ. Στους αιώνες που ακολούθησαν οι αρχαίοι ανέπτυξαν αξιοθαύμαστες μεταλλουργικές μεθόδους παραγωγής αργύρου, που κορυφώθηκε τον 5ο και 4ο αι. π.Χ., και από τότε έβαινε ελαττουμένη μέχρι την οριστική παύση της, τον 6ο αι. μ.Χ.
Γνωρίζοντας την ποσότητα των αρχαίων σκωριών που εγκαταλείφθηκαν στη Λαυρεωτική έχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι στην Αρχαιότητα είχαν παραχθεί, κατά τον Κ. Κονοφάγο, τουλάχιστον 1.750.000 τόννοι μεταλλικού αργυρούχου μολύβδου (7ος αι. -1ος αι. π.Χ.). Ο λαυρεωτικός άργυρος συνέβαλε καθοριστικά στην άμυνα και στον πολιτισμό της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ο χρυσούς αιώνας του Περικλέους είναι, από μιαν άποψη, ο αργυρούς αιώνας του Λαυρείου.
Στα νεότερα χρόνια η παραγωγή μεταλλικού αργυρούχου μολύβδου είχε ως εξής: Εταιρεία Ilarion Roux et Cie (1865-1873), 60.000 τόνν., Εταιρεία Μεταλλουργείων Λαυρείου (ελληνική εταιρεία) (1873-1917), 311.259 τόνν. και 2.244 τόνν. στα χρόνια 1924-1927, 313.503 τόνν., Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρείου (γαλλική εταιρεία) (1875-1981) από το 1877-1977 από λαυρεωτικά μεταλλεύματα, αλλά και με συμμετοχή μεγάλων ποσοτήτων εισαγόμενου αργυρομολυβδούχου μεταλλεύματος στη δεκαετία του 1960 και 1970, 490.000 τόνν., δηλαδή συνολικά 863.503 τόνν., ποσότητα που αντιπροσωπεύει το 49% περίπου της αρχαίας παραγωγής.
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα οι συγγραφείς αναλύουν συνοπτικά τους τρόπους παραγωγής καθαρού μεταλλικού αργύρου, όπως αυτοί εφαρμόσθηκαν στην αρχαία και στη νεότερη εποχή, διαπιστώνουν ότι όλη η ποσότητα του μεταλλικού αργύρου που παρήχθη συνολικά στο Λαύρειο ήταν τουλάχιστον 3.500 τόνν. (7ος αι. -1ος αι. π.Χ.). Το 1889 είχεν υπάρξει μια δοκιμαστική παραγωγή αργύρου απ’ τον Α. Κορδέλλα, γενικό διευθυντή της ελληνικής εταιρείας, που δεν είχε συνέχεια. Η βιομηχανική παραγωγή του αργύρου, στα νεότερα χρόνια, στο Λαύρειο, συνδέεται με τον Κ. Κονοφάγο, αρχιμηχανικό της γαλλικής εταιρείας-μάλιστα με μεταλλουργική καινοτομία του- κατά τη σκοτεινή περίοδο της Κατοχής, το 1942, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία συσσιτίων και τη σωτηρία των παιδιών του Λαυρείου απ’ την πείνα. Αυτή η τεχνολογική-μεταλλουργική καινοτομία του Κ. Κονοφάγου, με μικρές παραλλαγές, εφαρμόστηκε μέχρι το 1977. Στα χρόνια 1865-1939 απ’ την εξαγωγή στην Ευρώπη του σκληρού μεταλλικού αργυρούχου μολύβδου του Λαυρείου παρήχθησαν, κατά προσέγγισιν, 1.151 τόνν. μεταλλικού αργύρου, ενώ στο Λαύρειο απ’ το 1942-1977 η ακριβής παραγωγή ήταν 225 τόνν. Συνολικά στο νεότερο Λαύρειο απ’ το 1865-1977 η παραγωγή μεταλλικού αργύρου ανήλθε, κατά προσέγγισιν, στους 1.375,6 τόνν., που αντιπροσωπεύουν το 39% περίπου της αρχαίας (3.500 τόνν., 7ος αι. -1ος αι. π.Χ.).
Διάλειμμα
8η Συνεδρία
Προεδρείο: Αλεξάκης Ελευθέριος, Κανάκης Δημήτριος
19.20 Κακαβογιάννης Ευάγγελος, Αρχαιολόγος
Από πού προέρχεται το τοπωνύμιο Καμάριζα της Λαυρεωτικής.
Εξετάζεται η ιστορία του τοπωνυμίου, όπως ανιχνεύεται στις γραπτές πηγές, και εξηγείται η έννοια και η προέλευσή του.
19.40 Νικολάου Δημήτριος, Αρχειονόμος
Αρχείο Δήμου Κρωπίας. Προβληματισμοί ως προς την ταξινόμηση.
Στην εισήγηση αυτή θα ασχοληθούμε με το Δήμο Κρωπίας. Ο Δήμος αυτός προήλθε από τη συνένωση των Δήμων Αραφήνας και Μυρινούντος το 1843. Στη διοικητική του αρμοδιότητα περιελάμβανε τα τέσσερα τότε μεγάλα χωριά των Μεσογείων, Κορωπί, Μαρκόπουλο, Λιόπεσι, Σπάτα και τους δύο μικρούς οικισμούς Χαρβάτι και Βάρη. Η μελέτη του αρχείου αυτού τεκμηριώνει τα μεγαλύτερα δημοτικά έργα που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή (εκκλησίες, σχολεία, δρόμοι, πηγάδια κ.α.), καθώς επίσης αποτελεί πηγή μαρτυριών για τη ζωή των κατοίκων την παραπάνω περίοδο.
Τμήμα του αρχείου αυτού διασώζεται στο αρχείο του Δήμου Μαρκοπούλου. Το καλοκαίρι του 2008 ξεκίνησε η ταξινόμηση του υλικού και ο χωρισμός του σε μεγάλες κατηγορίες (σειρές). Στην εισήγηση θα παρουσιαστούν οι λύσεις που προκρίθηκαν για την ταξινόμηση του υλικού καθώς και η παρουσία του περιεχομένου των σειρών.
20.00 Κόλλιας Σεραφείμ, Τοπογράφος Μηχανικός και Πρόφης Γιάννης, Ζωγράφος-Λαογράφος
Ερμηνεία και τοπογραφική θέση τοπωνυμίων Κορωπίου.
Με την παρούσα εργασία καταγράφονται 290 τοπωνύμια της περιφέρειας Κορωπίου, έναντι των 54 που είχε καταγράψει ο Σταύρος Παπανικολάου (Το Κοροπί, 1947, σ. 28 – 31) και των 135 της Μαρίας Μιχαήλ – Δέδε (Πρακτικά ΣΤ΄ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής, σ. 363 – 379). Επιπλέον γίνεται ετυμολογική ερμηνεία όλων σχεδόν των τοπωνυμίων και προσδιορίζεται σε χάρτη της περιοχής και η τοπογραφική τους θέση. Η τελευταία εργασία οφείλεται αποκλειστικά στον τοπογράφο –μηχανικό Σεραφείμ Κόλλια.
Τα τοπωνύμια του Κορωπίου, όπως και γενικά των Μεσογείων, εκ πρώτης όψεως φαίνεται να έχουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία αρβανίτικη προέλευση. Και τούτο γιατί πολλά απ’ αυτά έχουν υποστεί φωνητικές μεταβολές, σύμφωνα με τους κανόνες της αρβανίτικης διαλέκτου, ή έχει προστεθεί απλώς κάποιο αρβανίτικο επίθημα (οι υποκοριστικές καταλήξεις –za ή –thi). Με την προσεκτικότερη όμως εξέταση διαπιστώνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό τους προέρχεται από λέξεις ελληνικές ή από ελληνικά κύρια ονόματα. Ελάχιστα είναι αυτά που προέρχονται από την τουρκική ή τη φράγκικη γλώσσα, ενώ κανένα από τη σλαβική.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι τα περισσότερα αρβανίτικα τοπωνύμια, έχουν κοινή ρίζα με αρχαίες ελληνικές λέξεις. Αυτό συμβαίνει βέβαια και μεταξύ της ελληνικής και λατινικής γλώσσας ή άλλων ινδοευρωπαϊκών, αλλά όσον αφορά την αρβανίτικη, έχουμε τη γνώμη ότι οι κοινές ρίζες είναι πολύ περισσότερες. Από τα 290 τοπωνύμια, που προέκυψαν από την έρευνα, πολύ μικρό μέρος είναι γνωστό στους πολλούς γηγενείς Κορωπιώτες. Το ίδιο ισχύει και για τις τοποθεσίες που αυτά βρίσκονται.
20.20 Κοκκαλιάρης Άγγελος, Αρχαιολόγος, Ξεναγός
Ο κτηματολογικός Πίνακας, αγρόκτημα του Γέρακα του 1921, στην πραγματικότητα της σύγχρονης οικοδομικής εξέλιξης στην περιοχή.
Ένα από τα σπουδαιότερα επίσημα έγγραφα, που διαθέτει ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Πηγή», σε ακριβές χειρόγραφο αντίγραφο με σφραγίδα και ημερομηνία 13 Ιουλίου 1921, είναι ο «Κτηματολογικός πίναξ, του αγροκτήματος Γέρακα». Ένα έγγραφο που όρισε την μετέπειτα ιστορία και οικοδομική εξέλιξη της περιοχής παρουσιάζεται για πρώτη φορά σ’ ένα συνέδριο, με αντιπαραβολή της σύγχρονης οικοδομικής πραγματικότητας σ’ ένα Δήμο εκτός και εντός σχεδίου πόλεως.
Επιπλέον το οπτικοακουστικό υλικό, video στην προκειμένη, «ζωντανεύει» την ιστορία και θέτει στον παρευρισκόμενο έναν γόνιμο προβληματισμό, ο οποίος γεννιέται από την σημερινή πραγματικότητα στο τοπίο του Γέρακα.